Nữ Trang Thời Lý Trần Qua Tư Liệu Văn Bia Chùa Thiệu Long

NỮ TRANG THỜI LÝ TRẦN QUA TƯ LIỆU VĂN BIA CHÙA THIỆU LONG

Hiện vật và hình ảnh về trang phục, đặc biệt là nữ trang thời Lý trần đến nay tìm được không nhiều, ít đa dạng. Tuy nhiên ta vẫn có thể suy đoán được ít nhiều các cấu phần của 1 bộ trang sức nữ giới qua những tư liệu ghi chép, ví dụ văn bia chùa Thiệu Long. Trong văn bia mô tả diện mạo của Đặng ngũ nương- phu nhân của tướng quân Đỗ Năng Tế sống vào những năm cuối cùng triều Lý và đầu triều Trần. Dưới đây là đoạn mô tả bà trong văn bia, bản dịch của thạc sĩ Nguyễn Văn ánh, viện Văn học:

“Mượt mà búi phượng, núi trong nét đậm vừa ngưng; rực rỡ vẻ hoa, cảnh đẹp nụ hồng mới hé.”

“Đeo xuyến vàng, cài trâm trân quý, vương phi chỉ vậy; dắt hương ngọc mang khuyên hai phía, nhài biếc nào hơn”.

Tác giả bài minh văn chú ý đặc tả bộ trang sức của Đặng phu nhân, bao gồm:

Búi phượng (nguyên văn: phượng kế 鳳髻),

Xuyến vàng (vòng đeo tay),

Trâm trân quý (nguyên văn: “Phụng kim xuyến nhi phó lục già”; kiến giải của dịch giả cho rằng “phó lục già” là lấy từ câu “Quân tử giai lão, Phó kê lục già”; nghĩa là trâm. Thế nhưng xét rộng ra, câu này cũng có thể nghĩa là cái vòng xuyến vàng, có 6 cái trang sức)

Hương ngọc (nguyên văn: hương anh ,  香 瑛  ngọc thơm)

Khuyên (hoa tai).

Dưới đây là giả thiết của chúng tôi về hình dạng và cách thức đeo các loại trang sức kể trên sau khi tham khảo các loại trang sức của thời Tống.

Đặc biệt, trong trích đoạn có nói “Đeo xuyến vàng, cài trâm trân quý, vương phi chỉ vậy”, có thể phỏng đoán trang sức của hôn thê các vị vương tước ít nhiều cũng giống của Đặng phu nhân, rộng ra là tầng lớp trên cùng của giới quý tộc.

Chú thích:

Đỗ Năng Tế là một bộ tướng của quyền thần Trần Tự Khánh, được Trần Tự Khánh tác hợp với con gái vọng tộc họ Đặng. Ông cùng vợ xây chùa Thiệu Long (tục gọi là chùa Miếu, Hà Nội) nên một tấm bia (tên đầy đủ: Đại Việt quốc Binh hợp hương Thiệu Long tự bi- bia chùa Thiệu Long làng Binh Hợp nước Đại Việt) được dựng để ghi công đức của ông bà. Link đọc bản chữ Hán, phiên âm Hán Việt và bản dịch quốc âm của học giả Nguyễn Văn ánh

PHỤ LỤC: TƯ LIỆU TRANG SỨC THỜI LÝ QUA TƯỢNG KHẨN NA LA CHÙA PHẬT TÍCH

Các tượng chim thần Ca Lăng Tần Gìa (Kalavinka) chùa Phật Tích đều mang các loại trang sức che trán, búi tóc và cổ, 1 số có thêm vòng tay và vòng bắp tay. Chúng tôi cũng xin đưa vào đây để tham khảo. Màu sắc chất liệu các loại nữ trang này hoàn toàn là phỏng đoán.